احادیث امام رضا (ع)

1- سه ویژگی برجسته مومن

لایکـون المـومـن مـومنـا حتـى تکـون فیه ثلاث خصـال:1ـ سنه من ربه. 2ـ وسنه من نبیه.
3ـ و سنه من ولیه. فـاما السنه مـن ربه فکتمان سـره. و امـا السنه من نبیه فمـداراه الناس . و امـا السنه مـن ولیه فـاصبـر فـى البـاسـاء و الضـراء.(1)

مـومـن , مـومـن واقعى نیست, مگـر آن که سه خصلت در او بـاشــد:سنتـى از پـروردگـارش و سنتـى از پیـامبـرش و سنتـى از امـامـش. اما سنت پروردگارش , پـوشاندن راز خود است, اما سنت پیغمبرش , مدارا و نرم رفتارى با مردم است, اما سنت امامـش صبر کردن در زمان تنگدستـى و پریشان حالى است.

2 - پاداش نیکی پنهانی و سرای افشا کننده بدی

الـمستتر بـالـحسنه یـعـدل سبعین حسنه, و المذیع بالسیئه مخذول, و المستتر بالسیئه مغفور له.(2)
پنهان کننده,کار نیک (پاداشش) برابر هفتاد حسنه است, و آشکار کننده کار بد سـر افکنـده است, و پنهان کننـده کـار بـد آمـرزیـده است.

3 - نظافت

من اخلاق الانبیاء التنظف.(3)

از اخلاق پیـامبـران, نظافت و پـاکیزگــى است.

4 - امین و امین نما

لـم یخنک الامیـن و لکـن ائتمنت الخــائن.(4)

امین به تو خیانت نکرده(و نمى کند) و لیکن (تو) خائن را امین تصور نموده اى.

5 – مقام برادر بزرگتر

الاخ الاکبر بمزله الاب.(5)

برادر بزرگتر به منزله پدر است.

6 – دوست و دشمن هر کس

صدیق کل امرء عقله و عدوه جهله.(6)

دوست هرکس عقل او, و دشمنش جهل اوست.

7 – دوستی با مردم

التودد الى الناس نصف العقل.(7)

دوستى با مردم, نیمى از عقل است.

8 – بدی قیل و قال

ان الله یبغض القیل والقـال واضـاعه المـال و کثـره السـوال.(8)

به درستى که خداوند,داد وفریاد وتلف کردن مال و پرخواهشى را دوشمن مى دارد.

9 – ویژگیهای دهگانه عاقل

لا یتـم عقل امـرء مسلـم حتـى تکون فیه عشر خصـال : الخیــر منـه مـامــول. و الشر منه مامـون. یستکثر قلیل الخیر من غیره, و یستقل کثیر الخیر مـن نفسه. لا یسام من طلب الخـوائج الیه, و لا یمل مـن طلب العلـم طول دهره. الفقرفى الله احب الیه من الغنى و الذل فى الله احب الیه مـن العز فى عدوه. و الخمـول اشهى الیه من الشهره.ثـم قال (ع) العاشره و ما العاشره؟ قیل له: ما هى؟ قال(ع): لایرى احدا الا قال: هو خیر منى و اتقى.(9)

عقل شخص مسلمـان تمـام نیست, مگر ایـن که ده خصلت را دارا بـاشـد: 1ـ از او امید خیر باشد.
2ـ از بدى او در امان باشند. 3ـ خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد. 4ـ خیر بسیار خود را اندک شمارد.
5ـ هـر چه حـاجت از او خـواهنـد دلتنگ نشـود. 6ـ در عمر خود از دانش طلبى خسته نشود.
7ـ فقـر در راه خـدایـش از تـوانگـرى محبـوبتـر بـاشــد.8ـ خـوارى در راه خـدایـش از عزت بـا دشمنـش محبـوبتـر بـاشــد. 9ـ گمنـامـى را از پـر نـامـى خـواهـانتـر بـاشـد. 10ـ سپس فـرمـود: دهمى چیست و چیست دهمى ؟ به او گفته شـد: چیست؟ فـرمـود: احـدى را ننگـرد جز ایـن که بگـویـد او از مـن بهتـر و پـرهیز کـارتـــر است.

10 – نشانه سفله

سئل الـرضـا (ع) عن السفله فقـال (ع):من کان له شىء یلهیه عن الله.(10)

از امام رضا(ع) سوال شد: سفله کیست؟ فـرمـود: آن که چیزى دارد که از (یـاد) خـدا بـازش دارد.

11 – ایمان ، تقوا و یقین

ان الایمان افضل من الاسلام بدرجه, والتقـوى افضـل مـن الایمان بدرجه و لم یعط بنوا آدم افضل من الیقین.(11)
ایمان یک درجه بالاتر از اسلام است, و تقوا یک درجه بالاتر از ایمان است و به فـرزنـد آدم چیزى بـالاتـر از یقیـن داده نشده است.

12 – میهمانی ازدواج

مـن السنه اطعام الطعام عند التزویج.(12)

اطعام و میهمـانـى کـردن بـراى ازدواج از سنت است.

13 – صله رحم با کمترین چیز

صل رحمک و لـو بشربه من ماء و افضل مـا توصل به الـرحـم کف الاذى عنها.(13)

پیوند خـویشـاوندى را بر قرار کنید گر چه با جرعه آبى باشد, وبهترین پیوند خـویشـاونـدى ,خـود دارى از آزار خـویشـاونـدان است.

14 – سلاح پیامبران

عن الـرضـا(ع) انه کـان یقـول لاصحـابه: علیکم بسلاح الانبیاء فقیل: و ما سلاح الانبیاء؟ قال: الدعاء.(14)
حضـرت رضا (ع) همیشه به اصحاب خـود مـى فـرمود: بر شما باد اسلحه پیامبران, گفته شـد : اسلحه پیـامبـران چیست؟ فـرمـود: دعا.

15 – نشانه های فهم

ان من علامات الفقه: الحلم و العلم , و الصمت باب من ابواب الحکمه ان الصمت یکسب المحبه, انه دلیل على کل خیر.(15)

از نشانه هاى دیـن فهمـى, حلـم و علم است, و خاموشى درى از درهاى حکمت است. خـامـوشـى و سکـوت, دوستـىآور و راهنمـاى هـر کـار خیرى است.

16 – گوشه گیری و سکوت

یاتـى علـى الناس زمـان تکون العافیه فیه عشره اجزاء: تشعه منها فى اعتزال الناس و واحد فى الصمت.(16)
زمانى بر مردم خواهدآمد که درآن عافیت ده جزءاست که نه جزء آن درکناره گیرى از مردم و یک جزء آن در خاموشى است.

17 – حقیقت توکل

سئل الـرضـا(ع) : عن حـد التـوکل؟ فقـال(ع): ان لاتخـاف احـدا الاالله. (17)

از امام رضا (ع) از حقیقت تـوکل سـوال شـد. فرمـود: این که جز خدا از کسـى نترسى.

18 – بدترین مردم

ان شـر النـاس مـن منع رفـده و اکل وحـده و جلـد عبـده.(18)

به راستـى که بـدترین مردم کسى است ک یارىاش را (از مردم) باز دارد و تنها بخورد و زیر دستش را بزند.

19 – زمامداران را وفایی نیست

لیـس لبخیل راحه, و لا لحسـود لذه و لا لملـوک وفـاء ولا لکذوب مــروه.(19)

بخیل را آسایشى نیست و حسود راخوشى و لذتى نیست و زمامدار را وفایى نیست و دروغگو را مروت و مردانگى نیست .

20 – دست بوسی نه

لا یقبل الـرجل یـد الـرجل , فـان قبله یـده کـالصلاه له.(20)

کسى دست کسى را نمى بوسد, زیرا بوسیدن دست او مانند نماز خواندن براى اوست

21 – حسن ظن به خدا

احسـن الظن بالل, فان من حسـن ظنه بالله کان عنـد ظنه و من رضى بالقلیل من الرزق قبل منه الیسیر من العمل.و من رضى بالیسیر من الحلال خفت موونته و نعم اهله و بصره الله دار الدنـیا و دواءهـا واخـرجه منها سـالما الى دارالسلام.(21)

به خداوند خوشبین باش, زیرا هر که به خدا خوشبین باشد, خدابا گمان خـوش او همراه است, و هر که به رزق و روزى اندک خشنود باشد, خـداوند به کردار اندک او خشنود باشد , و هر که به اندک از روزى حلال خشنود باشـد, بارش سبک و خانـواده اش در نعمت باشد و خـداوند او را به دنیا و دوایـش بینا سازد و او را از دنیا به سلامت به دارالسلام بهشت رساند.

22 – ارکان ایمان

الایمان اربعه ارکان: التـوکل على الله, و الرضا بقضاء الله و التسلیم لامـر الله, والتفویض الى الله.(22)
ایمان چهار رکن دارد: 1ـ توکل برخدا 2ـ رضا به قضاى خدا 3ـ تسلیم به امر خدا 4ـ واگذاشتن کار به خدا.

23 – بهترین بندگان خدا

سئل علیه السلام عن خیـار العبـاد؟ فقــال(ع): الذیـن اذا احسنوا استبشروا, و اذا اساووا استغفروا و اذا اعطوا شکـروا, و اذا ابتلو صبروا, و اذا غضبوا عفوا.(23)

از امام رضـا(ع) دربـاره بهتـریـن بنـدگـان سـوال شـد. فـرمـود: آنان که هر گاه نیکـى کنند خـوشحال شوند, و هرگاه بدى کنند آمرزش خـواهند, و هر گاه عطا شـوند شکر گزارند و هر گاه بلا بینند صبر کنند, وهر گاه خشم کنند در گذرند.

24 – تحقیر فقیر

مـن لقى فقیـرا مسلما فسلم علیه خلاف سلامه على الاغنیاء لقى الله عزوجل یـوم القیامه وهو علیه غضبان.(24)
کسى که فقیر مسلمان را ملاقات نماید و بر خلاف سلام کردنش بر اغنیا بر او سلام کنـد, در روز قیامت در حالـى خـدا را ملاقات نمایـد که بـر او خشمگیـن بـاشـد.

25 – عیش دنیا

سئل الامام الرضا(ع): عن عیش الدنیا؟ فقال: سعه المنزل و کثره المحبین.(25)

از حضـرت امـام رضا (ع): دربـاره خـوشـى در دنیـا سـوال شـد. فـرمـــــود: وسعت منزل وزیادى دوستان.

26 – آثار زیانبار حاکمان ظالم

اذا کذب الولاه حبس المطر, و اذا جار السلطان هانت الدوله,واذا حسبت الزکوه ماتت المواشى.(26)

زمانـى که حاکمان دروغ بگویند باران نبارد, و چون زمامدار ستم ورزد, دولت, خـوار گردد. و اگر زکات امـوال داده نشود چهار پایان از بین روند.

27 – رفع اندوه از مومن

مـن فـرج عن مـومـن فـرج الله عن قلبه یـوم القیمه.(27)

هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

28 – بهترین اعمال بعداز واجبات

لیـس شـىء مـن الاعمـال عنـد الله عزوجل بعدالفـرائض افضل من ادخـال السرور على المومن.(28)

بعد از انجام و اجبات, کارى بهتر از ایجاد خـوشحالى براى مومن, نزد خداوند بزرگ نیست.

29 – سه چیز وابسته به سه چیز

ثلاثه موکل بها ثلاثه: تحامل الایام على دوى الادوات الکامله واستیلاء الحـرمان علـى المتقـدم فى صنعته, و معاداه العوام على اهل المعرفه. (29)

سه چیز وابسته به سه چیز است:1ـ سختـى روزگـار بـر کسـى که ابزار کـافـى دارد, 2ـ محـرومیت زیـاد بـراى کسـى که در صنعت عقب مـانـده بـاشـد, 3ـ و دشمنى مردم عوام با اهل معرفت.

30 – میانه روی و احسان

علیکم بالقصد فى الغنى و الفقر, و البر من القلیل و الکثیر فان الله تبارک و تعالـى یعظم شقه التـمره حتـى یـاتـى یـوم القیمه کجبل احـد. (30)

بر شما باد به میانه روى در فقـر و ثروت, ونیکى کردن چه کم و چه زیاد, زیرا خـداوند متعال در روز قیامت یک نصفه خرما را چنان بزرگ نمایـد که ماننـد کـوه احد باشد.

31 – دیدار و اظهار دوستی با هم

تزاوروا تحـابـوا و تصـافحـوا و لا تحـاشمـوا.(31)

به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشیدو دست یکدیگر رابفشارید و به هم خشم نگیرید.

32 – راز پوشی در کارها

علیکـم فى امورکـم بالکتمان فـى امور الدین و الدنیا فانه روى (( ان الاذاعه کفر)) و روى (المذیع و القاتل شریکان) و روى (ما تکتمه مـن عدوک فلا یقف علیه ولیک).(32)

بـر شمـا بـاد به راز پـوشـى در کـارهـاتـان در امـور دیـن و دنیـا. روایت شده که (افشاگرى کفر است) و روایت شده (( کسى که افشاى اسرار مـى کند با قاتل شـریک است)) و روایت شـده که (( هر چه از دشمن پنهان می داری ، دوست تو هم بر آن آگاهی نیابد)).که (( هـر چه از دشمـن پنهان مـى دارى, دوست توهم بر آن آگاهى نیابد)).

33ـ پیمان شکنى و حیله گرى

لا یعدم المـرء دائره السـوء مع نکث الصفقه , و لا یعدم تعجیل العقــوبه مع ادراء البغى.(33)

آدمى نمى تـواند از گردابهاى گرفتارى با پیمان شکنى رهایى یابد, و از چنگال عقـوبت رهـایـى نـدارد کسـى که بـا حیله به ستمگـرى مـى پــردازد.

34ـ برخورد مناسب با چهار گروه

اصحب السلطان بـالحذر, و الصـدیق بـالتـواضع,والعدو بـالتحـــرز و العامه بالبشـر.(34)

با سلطان و زمامـدار با تـرس و احتیاط همراهى کن , وبا دوست با تواضع و با دشمـن بـا احتیـاط, و بـا مـردم بـا روى خـوش .

35ـ رضایت به رزق اندک

من رضى عن الله تعالى بالقلیل من الرزق رضى الله منه بالقلیل من العمل(35)

هر کـس به رزق و روزى کم از خدا راضى باشد, خداونداز عمل کم او راضى باشد.

36ـ عقل و ادب

العقل حباء مـن الله,والادب کلفه فمن تکلف الادب قدر علیه, و مـن تکلف العقل لـم یزدد بذلک الا جهلا.(36)
عقل , عطیه و بخششى است از جانب خدا, و ادب داشتن, تحمل یک مشقت است, و هر کـس با زحمت ادب را نگهدارد, قادر بر آن مى شود, اما هر که به زحمت بخواهد عقل را به دست آورد جز بـرجهل او افزوده نمـى شود.

37ـ پاداش تلاشگر

ان الذى یطلب من فضل یکف به عیاله اعظم اجرا من المجاهد فى سبیل الله.(37) به راستى کسى که در پى افزایش رزق و روزى است تا با آن خانواده خود رااداره کنـد, پـاداشـش از مجـاهـد در راه خـدا بیشتر است.

38ـ به پنج کس امید نداشته باش

خمـس مـن لـم تکـن فیه فلاتـرجـوه لشـىء مـن الـدنیـا و الاخـره: من لم تعرف الوثاقه فى ارومته,و الکرم فى طباعه, والرصانه فى خلقه, والنبل فى نفسه و لمخافه لربه .(38)

پنج چیز است که در هر کس نباشد امید چیزى از دنیا و آخرت به او نداشته باش: 1ـ کسى که درنهادش اعتماد نبینى. 2ـ و کسى که در سرشتـش کرم نیابـى, 3ـ و کسـى که در آفرینشـش استـوارى نبینى, 4ـ و کسى که در نفسش نجابت نیابى,
5ـ و کسى که از خدایش ترسناک نباشد.

39ـ پیروزى عفو و گذشت

مـا التقت فئتـان قط الا نصـر اعظمهمـا عفـوا.(39)

گروه با هم رو به رو نمى شوند , مگر این که نصرت و پیروزى با گروهى است که عفو و بخشش بیشترى داشته باشد.

40ـ عمل صالح و دوستى آل محمد

لاتدعوا العمـل الصالـح و الاجتهاد : فى العباده اتکالا على حب آل محمد (ص) و لا تدعوا حب آل محمـد(ص) لامرهـم اتکـالا علـى العبـاده فـانـه لایقـبل احـدهـمـا دون الاخر.(40)

مبادا اعمال نیک را به اتکاى دوستى آل محمد(ص) رها کنید , مبادا دوستى آل محمد(ص) را به اتکاى اعمال صالح از دست بدهید, زیرا هیچ کدام از ایـن دو , به تنهایى پذیرفته نمى شود.

پى نوشت ها:

1ـ اصـول کـافـى, ج 3,ص 339 و تحف العقـــول, ص 442.
2 ـ اصول کافى,ج 4,ص 160.
3 ـ تحف العقول, ص 442.
4 ـ همان, ص 442.
5 ـ همان, ص 442.
6 ـ همان, ص 443.
7 ـ همان, ص 443.
8 ـ همان,ص 443.
9 ـ تحف العقول , 443.
10 ـ تحف العقول, ص 442.
11ـ همان,ص 445.
12ـ همان,ص 445.
13ـ تحف العقول,ص 445.
14ـ اصـول کـافـى , ج 4,ص 214.
15ـ همـان,ص 445.
16ـ تحف العقول,ص 446.
17ـ همان,ص 445.
18ـ همان,ص 448.
19ـ همان,ص 450.
20ـ تحف العقول, ص 450.
21ـ همان, ص 449.
22ـ تحف العقول,ص 445.
23ـ همان,ص 445.
24ـ عیون اخبار الرضا,ج 2,ص 52.
25ـ بحارالانوار, ج 76,ص 152.
26ـ همان,ج 73,ص 373.
27ـ اصلو کافى, ج 3, ص 268.
28ـ بحارالانوار, ج 78,ص 347.
29ـ همان, ج 78,ص 345.
30ـ همان,ج 78,ص 346.
31ـ بحارالانوار,ج78,ص 347.
32ـ همان,ج 78,ص 347.
33ـ همان,ج 78, ص 349.
34ـ بحارالانوار,ج78,ص 356.
35ـ بحـارالانـوار,ج 78,ص 357
36ـ بحـارالانـوار,ج 78,ص 342.
37ـ بحارالانوار,ج 78,ص 339.
38ـ همـان,ج 78, ص339, و تحف العقـول, ص 446.
39ـ همان, ج 78, 339.
40ـ بحار الانوار,ج 78,ص 348